Positif
Bourdon          8'
Prestant          4'
Flûte a biberon 4'
Nasard       2 2/3'
Doublette        2'
Tierce        1 3/5'
Larigot       1 1/3'
Fourniture       III
Cymbale          II
Cromorne         8'
Pedale
Bourdon         16'
Flûte               8'
Flûte               4'
Trompette        8'
Clairon            4'
Klanken van Prytanée vergeleken met Cavaillé Coll-orgels

De klanken van Franse orgels zijn tegenwoordig vaak synoniem met de romantische orgels van Cavaillé Coll. De pijpen werken op een hoge winddruk en tengevolge daarvan klinkt er een krachtige grondtoon ten koste van de heldere boventonen. Het karakter van de toon verandert en meerdere registers zijn nodig om de oorspronkelijke Montre-klank weer te horen.

Volgens Jan Jongepier zijn vier registers nodig om de Montre te vervangen: een Bourdon voor de grondtoon, een Flûte Harmonique voor tekening in de discant, een Viola voor de boventonen en een Montre voor de kracht van de toon. In Nederland werden de ideeën van Cavaillé Coll vooral door Christian G.F.Witte toegepast. Veel restauraties waren bedoeld om muziek van Bach weer enigzins aanvaardbaar te laten klinken; het bleef bij pogen.

In de baroktijd was de klank van een orgel gericht op begeleiding van de koorzang en kregen de pijpen een vocaal karakter. Naast een matig sterke grondtoon was een goede ontwikkeling van de boventonen nodig om een vocale klank te krijgen. De Noord-Duitse barok was gericht op de vocaliteit van een mannenkoor. De Midden-Duitse voorkeur was breder, de vocaliteit omvatte bassen, tenoren, alten en sopranen. Gottfried Silbermann overdreef de boventoonvorming, maar zijn leerling Zacharias Hildebrandt had het juiste inzicht en vond de beste verhouding tussen grondtoon en boventonen. Een voorwaarde voor een zangrijke klank is een lage winddruk voor de pijpen.

Veel van de door mij gebouwde pijporgels waren bestemd voor een huiskamer. De orgels gaf ik een lage winddruk voor een boventoonrijke klank met een mild volume. Toen ik de sample set van Prytanée had geïnstalleerd was ik direct enthousiast, omdat het klankkarakter helemaal overeen kwam met die van de Midden-Duitse orgels.
Mildzingende tonen met een vocaal karakter.


                     Jiri  Zurek  heeft  de  ideale  sample  set  voor  een  huisorgel  gemaakt

Ontspannen en kleurrijke klanken


Alle samples sets bevatten klanken met het luide volume voor een kerk en moeten op het Hauptwerkorgel worden aangepast aan de huiskamer. Het orgel van de Prytanée sample set is echter een uitzondering. De winddruk is hier zo laag, dat het overeenkomt met de winddruk voor een pijporgel in de huiskamer. Door de ruime akoestiek van deze Franse kerk aan de Loire is een lage winddruk toch voldoende om alle tonen met voldoende luidheid te laten klinken. In Italië is dat de norm voor alle kerken. Elke kerk wordt zo gebouwd, dat de akoestiek voortreffelijk is. Daarom kan de winddruk van de orgels laag blijven, waardoor boventoonrijke en ontspannen klanken ontstaan.

De sample set is voor een huiskamer bedoeld en omdat de volumes al op het niveau zijn van de huiskamer, vond ik dat de klanken geen aanpassing aan de huiskamer nodig hadden. Heel opvallend, want elke andere set heeft een goede intonatie nodig. Aanvankelijk speelde ik alle registers en genoot ik van de ontspannen klanken in elke registercombinatie.

Ondanks de mooie klanken wilde ik toch weten of de klankrijkdom nog door een intonatie kon worden verbeterd. Het resultaat was verrassend, de karakters van de klanken kwamen nog duidelijker naar voren. Alle details van aanspreken en kleurrijke toonvorming kwamen nog beter tot hun recht en de klanken uit de luidsprekers verschilden niet van de klanken uit mijn pijporgel.

Huispijporgels hebben altijd een houten Holpijp 8' met de aanspraak en de heldere tonen van een blokfluit. In een huiskamer klinken ze prachtig. Er is niet één sample set die dat op vergelijkbare wijze kan weergeven. Met uitzondering van dit Prytanée-orgel; elke keer dat ik dit orgel bespeel, speel ik graag met deze klanken die hier Bourdon heten.
Mijn werkwijze staat uitvoerig beschreven in mijn boek Klanken in de Huiskamer

Prytanée is de beste sample set om een kerkorgel in de huiskamer te laten klinken. De opnamen zijn subliem opgeslagen in de samples en bewijzen het vakmanschap van Jiri Zurek (Sonus Paradisi).

De klanken van het Prytanée orgel hebben hetzelfde karakter als de Midden-Duitse barokorgels van Gottfried Silbermann en Zacharias Hildebrandt. Bij mijn studie in het Silbermann-Gebiet in het Erzgebirge heb ik alle orgels goed leren kennen en geleerd hoe ik een Silbermann-klank of een Hildebrandt-klank kon intoneren. Met de intonatie van de samples van het Prytanée-orgel verschillen deze klanken niet veel van de Midden-Duitse barokorgels.

Het orgel van de sample set komt vrijwel geheel overeen met het Couperin-orgel van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het werd in 1973 gebouw door Koenig in de Elzas. Hij staat bekend als integer vakman, die goed is ingevoerd in de wereld van de oude Franse orgels.
Ewald Kooiman en Frans C. Stam kozen een Frans barokorgel als tegenhanger van de Noord-Duitse barokstijl. Ewald Kooiman heeft alle werken van Bach opgenomen en zocht voor elk werk het orgel, dat daartoe het beste in staat was.

Om dezelfde reden is de Prytanée sample set van buitengewoon belang, om een orgelstijl toe voegen die in geen enkele sample set aanwezig is. Op het Grand Orgue klavier klinken de Montre 8', Prestant 4', Doublette 2' en de Fourniture 4 st. met een sprankelende plenumklank. Dat klinkt ook op het Positif met een mildere basis. Het Echo klavier herhaalt het met tonen die ver weg klinken.
Naar Frans gebruik kan het thema wisselend worden gespeeld op het Grand Orgue of met de vijfsterke Cornet op het Récit.

  Deutsch
   English
v
Récit
Cornet            V



Echo

Bourdon            8'
Prestant           4'
Cornet             III
Cromorne         8'
Grand Orgue
Bourdon        16'
Montre           8'
Prestant         4'
Flûte              4'
Doublette       2'
Quarte           2'
Nazard      2 2/3'
Tierce       1 3/5'
Flageolet        1'
Fourniture      IV
Cymbale        III
Cornet            V
Trompette       8'
Clairon           4'
Voix Humaine  8'
Prytanée - Frans Barok orgel      gebouwd door Levasseur-Dangeville (1640, 1772)

De kerk van Saint Louis werd gewijd in 1621 als onderdeel van een Prytanée; het was een college voor de opleiding van de hofhouding van het Franse Koninklijk huis. Later werd het een beroemde Franse militaire universiteit. Het ligt in La Fleche aan de Loire.

De orgelkast werd in 1638 gemaakt door Pierre Frileux en Pierre Cornet. In 1640 bouwde Ambroise Levasseur een orgel in de rijkelijk versierde kast. Jean Dangeville ontving in 1772 de opdracht het orgel uit te breiden en hij woonde zes maanden in het college om de opdracht uit te voeren. Dangeville voegde een Trompette toe aan het Manuaal en hij bouwde het Echowerk. Daarmee beschikte het orgel over 30 registers verdeeld over vier Manualen en het Pedaal.

In de loop van de 19e eeuw onderging het orgel een aantal wijzigingen. Bij een inventarisatie in 1927 stelde men vast dat het aantal registers aanzienlijk verschilde van de 18e-eeuwse specificatie. Op het Grand Orgue was een Salicional geplaatst en aan het Positif was een Hautbois toegevoegd. De Récit en Echo waren volledig verwijderd. De orgelbouwer Victor Gonzales werkte tussen 1935-1963 aan het orgel, om het zo veel mogelijk weer in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen.

De volledige restauratie van het instrument vond uiteindelijk plaats in 1992-1996. Orgelbouwers Benoist en Sarelot brachten het instrument nauwgezet terug in zijn barokke staat. De intonatie werd uitgevoerd door Jean-Pierre Conan. Ongeveer een derde van de pijpen zijn origineel, daterend uit 1640. De oorspronkelijke toonhoogte van A=392 Hz werd hersteld met de stemming Werckmeister III.

start
huisorgel
hauptwerk
stertzing
reil
leens
martini
noordbroek
duren
alessandria
oloron
arnstadt
baumeister1
buckeburg
prytanee
convolutie
intonatie
boekenhw
contact
boeken over orgebouw
prestant
linkedsites